Terapia zajęciowa |

Nazwa terapia zajęciowa pochodzi od słowa ”zajęcie” i oznacza wykonywanie codziennych czynności związanych między innymi z samoobsługą, zabawami, edukacją, pracą zawodową, pracami domowymi oraz czynności wypełniające czas wolny i odpoczynek. Słowo „terapia” wskazuje na wykonywanie tych czynności również przez osoby chore w celu przyspieszenia powrotu do zdrowia, odwrócenia uwagi od choroby i włączenia do życia w społeczeństwie.

Podstawowym zadaniem terapii zajęciowej dzieci jest doskonalenie nowych umiejętności obejmujących aktywność fizyczną i poznawczą, zwiększanie ich samodzielności i zabawy w grupie rówieśniczej. Potrzeba podejmowania określonych działań z zakresu terapii zajęciowej wynika z fizycznych i psychicznych dysfunkcji , np.

U dzieci z zaburzoną motoryką małą praca powinna być ukierunkowana na poprawę chwytu i funkcji ręki, poprzez udział w zajęciach i wykonywanie odpowiednich ruchów, ze zwróceniem uwagi na koordynację ruchów i ich dokładność.
U dzieci z upośledzoną motoryką dużą proponowane zajęcia powinny poprawiać równowagę oraz wpływać na utrzymywanie poprawnej pozycji podczas pracy.
W przypadku zaburzeń społecznych udział w zajęciach powinien poprawiać zaufanie i wzajemny szacunek, ze zwróceniem uwagi na współpracę w grupie i z terapeutą.
W sytuacji braku podstawowych umiejętności życiowych, konieczne są zajęcia skierowane na samoobsługę oraz przygotowywanie i spożywanie posiłków.
U osób z zaburzeniami poznawczymi korzystne są wszelkie formy nauki i gier, doskonalące sposób myślenia i umiejętność utrzymania i koncentrowania uwagi, wykorzystujące wyobraźnię i promujące twórczą kreatywność.
Wszystkie zajęcia powinny uwzględniać wiek rozwojowy dziecka.

Terapia zajęciowa

Praca z dziećmi jest znacząco różna niż praca z osobami dorosłymi. Organizacja zajęć w przypadku dzieci skupia się na naturalnych predyspozycjach i tendencjach do zabawy, wzbogaca się ją o poprawnie dobrane elementy nauki i pracy.

Prawidowo prowadzona terapia zajęciowa powinna:

Wspomagać rehabilitację,
Uwzględniać wiek rozwojowy dziecka,
Wzbogacać doznania sensoryczne,
Wzmagać aktywność oraz rozwijać inwencję i twórcze działania dziecka,
Zwiększać aktywność z wykorzystaniem niezbędnych pomocy ortopedycznych,
Eliminować niepożądane zachowania,
Uruchamiać pozytywne myślenie,
Służyć usamodzielnieniu dziecka.

Od terapeuty zajęciowego oczekuje się właściwego doboru środków terapii angażujących dziecko intelektualnie i fizycznie, adekwatnie do jego stanu psychofizycznego i wynikających z tego potrzeb i możliwości. Pewnym problemem jest to, że- w odróżnieniu od fizjoterapii- w terapii zajęciowej nie ma ściśle określonej metodyki zajęć. Terapeuta sam dobiera nie tylko rodzaj zajęć, ale i sposób wykonywania różnych zadań, stosownie do celu usprawniania i możliwości pacjenta.

Najważniejsze aspekty metodyczne TZ, które powinny być uwzględnione w organizacji, planowaniu i przeprowadzaniu zajęć:

Cele: -ogólne:

akceptacja zaistniałego stanu i proponowanej terapii,
kształtowanie pozytywnych postaw wobec całego procesu rehabilitacji,
łagodzenie napięć emocjonalnych i postępowanie de frustracyjne,
wyrobienie wiary we własne możliwości,
kształtowanie poczucia niezależności ruchowej,
przełamywanie oporów psychicznych przed włączeniem się w życie społeczne,
satysfakcja z osiągniętych celów usprawniania,
poszukiwanie sposobów samorealizacji,
maksymalna niezależność fizyczna i psychiczna.

Szczegółowe: wynikają ściśle z aktualnego stanu pacjenta i dotyczą na ogół krótszego wycinka czasu, potrzebnego na ich osiągnięcie.

Zasady TZ, których przestrzeganie czyni, że proces TZ jest merytorycznie poprawny i skuteczny:

zasada podmiotowego traktowania pacjenta,
zasada dostępności i stopniowania: czynności muszą być możliwe do wykonania przez pacjenta,
zasada współpracy z najbliższym otoczeniem.

Formy TZ które są uwarunkowane trzema czynnikami:

czasowym- zależy od rodzaju zajęć indywidualnych i grupowych,
przestrzennym- zakres i rodzaj proponowanych zajęć zależy od warunków przestrzennych- od małych, uniwersalnych pracowni aż po różnorodne dobrze wyposażone pracownie specjalistyczne,
organizacyjnym- wiążą się z powyższymi:

-forma indywidualna,

-forma zbiorowa: -frontalna- wszyscy uczestnicy wykonują to samo i tak samo- wymaga wielu stanowisk wyposażonych w jednolity sprzęt,

-grupowa-uczestnicy wykonują różne zadania w zależności od możliwości.

Środki TZ:

baza materialno- techniczna- pomieszczenie i wyposażenie-decyduje o rodzaju i zakresie oferty terapeutycznej,
zajęcia- podstawowy środek służący do realizacji założonych celów,
metodyczne- np. objaśnienie, pokaz, instruowanie, polecanie, zachęcanie, korygowanie, zadania ruchowe,
dodatkowe środki metodyczne-czynności:

-przygotowawcze: przygotowanie programu zajęć, odpowiednich stanowisk, przyrządów, przyborów,

-lecznicze: właściwe wykorzystanie w celach leczniczych środków TZ,

-motywujące: rozmowa motywująca lub krytyka wzmacniająca,

-informacyjne: do pacjenta i jego rodziny- dotyczą stanu zdrowia, podstawowych problemów funkcjonalnych, postępów, prognozy i wskazówek odnośnie autoterapii,

-kontrolne: kontrola postępów i wprowadzanie korekt.

Metody TZ:

re produktywne- powtarzanie przez pacjenta czynności ściśle określonych przez terapeutę- metoda naśladowczo-ścisła lub zadaniowo-ścisła- u pacjentów w cięższym stanie,
pro aktywne- metoda zabawowa i zadaniowa( bezpośredniej celowości ruchu)

-metoda programowego usprawniania- na podstawie materiałów instruktażowych- terapeuta pomaga w wyborze, instruuje i czasem pomaga,

kreatywne-pacjent samodzielnie kieruje swoim usprawnianiem pod opieką terapeuty (który nakierowuje, proponuje, kontroluje prawidłowość oraz hamuje nieprawidłowości działania bądź zachowania), stosuje samokontrolę i samoocenę.

Badanie pacjenta dla potrzeb TZ

Celem badania jest uzyskanie jak najdokładniejszych informacji na temat dysfunkcji pacjenta i obserwowanie ich zmian. Obejmuje: